Aflevering 12: De scheepstimmerwerf van de familie Van der Rijken (deel 1 : Johannes van de Rijken)
In het jaar achttienhonderd zes en zestig op 10 april koopt Johannes van der Rijken een scheepstimmerwerf van Cornelis Ruijtenberg te Waspik.
Johannes was scheepstimmerman en op dat moment 29 jaar oud.
Akte Nr. 98
Heden den tienden april achttienhonderd zes en zestig is voor Roeland Middelkoop, notaris, gevestigd te Capelle in tegenwoordigheid van de na te noemen getuigen verschenen - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Cornelis Ruijtenberg, scheepstimmerman, wonende te Waspik - - - - - - - - - - - - Welke verklaarde onder vrijwaring volgens de wet verkocht te hebben en mitsdien in vollen vrijen eigendom af te staan en over te dragen aan en ten behoeve van Johannes van der Rijken, Wilhelmuszoon, scheepstimmerman, wonende te Waspik alhier - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - in koop aan te nemen de volgende goederen allen staande en gelegen te Waspik aan de Haven in de Sectie G als
nummer 361 hof groot negen roeden twintig ellen
nummer 687 huis groot eene roede tien ellen
nummer 688 huis, schuur, erf en scheepstimmerwerf groot dertig roeden en dertig ellen
De verkochte onroerende goederen zijn zo den verkooper verklaarde vrij van hypotheken en hem in eigendom toegekomen blijkens koopakte verleden te Raamsdonk voor de aldaar residerende notaris Jan Pieter Gerrit van der Meer en getuigen, den negende juni achttienhonderd vijf en veertig, behoorlijk geregistreerd en overgeschreven ten kantore der hypotheken te ’s Hertogenbosch den achttiende juni achttienhonderd vijf en veertig - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - De koper kan het door hem gekochte ...(onleesbaar)… gebruik aanvaarden den eerste mei …(onleesbaar gedeelte).
De koop is volgens verklaring der partijen gesloten voor de som van tweeduizend driehonderd gulden.
waarvan akte
Gedaan ten kantore van R. Middelkoop te Capelle, etc.
getekend
C. Ruijtenberg
J. van der Rijken
M.J. Verheijden
Arie Vaartmans
Notaris R. Middelkoop
Scheepstimmerwerf gekocht door Johannes van der Rijken.
De door Johannes van der Rijken gekochte scheepstimmerwerf was eerder in het bezit van Jan Hendrikse van den Hoeck die hier vanaf 1769 houten schepen bouwde.
In 1801 werd deze scheepstimmerwerf gekocht door Daniel Sneeuw, waarna hij in 1845 in het bezit kwam van Cornelis de Zwart, koopman, uit Raamsdonk die de scheepstimmerwerf in hetzelfde jaar weer doorverkocht aan Cornelis Ruijtenberg totdat in 1866 Johannes van der Rijken de eigenaar werd.
Den vijftiende mei 1866 leende Johannes van der Rijken een bedrag van tweeduizend gulden van Johannes Wagemakers te Waspik, rente 5%, akte verleden ten kantore van notaris Middelkoop te Capelle.
Johannes van der Rijken is zeer waarschijnlijk in dienst geweest bij Cornelis Ruijtenberg als scheepmakersknecht en heeft daar het vak geleerd.
De familie van der Rijken.
Bartholomei van der Rijken, Cornelisz, geboren te Hendrik Luijten Ambacht (nu gemeente Raamsdonk), gehuwd 8 juni 1766 met Elisabeth Reckers, koopt in het jaar 1770 een huisje in Groot Waspik van Adrianus Govart van Andel, schout van Groot Waspik, voor de somma van 105 gulden. Comparanten bij deze transactie waren L. Reckers en Adriaan van der Rijcke.
Op 11 december 1770 wordt hun zoon Johannes geboren, die huwde met Maria Potmakers.
Johannes werd schipper.
Op 26 mei 1802 koopt Johannes van der Rijken, schipper, een houten tjalkschip van Martinus van den Hoven “leggende in de haven van Waspik met aan boord eenige goederen”, voor 500 gulden.
Zeilende tjalkschepen afb. P. le Comte.
Op 8 juli 1804 koopt Johannes van der Rijken, schipper van stiel en medeburger alhier van Maarten Jan Verschuren, schipper te Waspik, het hol van een tjalkschip voor de somma van 500 gulden.
Het hol van een schip wil zeggen een schip zonder tuigage etc., een kaal schip dus. Wij zouden tegenwoordig zeggen een casco. In die tijd, als een schipper een ander schip aanschafte nam hij soms mast, giek, zwaarden en zeilen mee naar dat nieuwe schip.
Johannes van der Rijken overleed te Waspik op 17-10-1828.
Memorie van aangifte:
Wij, ondergetekende Bart van der Rijken, dagloner, Wilhelmus van der Rijken, schippersknecht, Dingena, Elisabeth en Maria van der Rijken, dagloonsters, alle wonende te Waspik, gezamenlijk domicilie hebbende ten huize van onze moeder, Maria Potmakers, weduwe van Johannes van der Rijken als dagloonster aldaar, geven hiermede aan dat op 17 oktober 1828 te Waspik is overleden Johannes van der Rijken.
Dat de overledene zonder uiterste wilsbeschikking gestorven is etcetera ..(onleesbaar)..
Dat door de overledene zijn nagelaten de volgende vaste of onroerende goederen als de helft van een huisje staande te Waspik gekwoteerd 127B
Etcetera ..(onleesbaar)..
Waspik den derde februari 1829.
getekend
Barth van der Rijken
Deze + + + + vier handmerken zijn opgesteld
het eerste door Wilhelmus van der Rijken
het tweede door Dingena
het derde door Elisabeth
het vierde door Maria dewelken verklaard hebben niet te kunnen schrijven
-handtekening Maria Potmakers
-handtekening ..(onleesbaar notaris?)..
Wij zien in deze memorie van aangifte de kinderen van Johannes van der Rijken, schipper, overleden op 57 jarige leeftijd.
Bartholomeus was 28 jaar, Willem was 24 jaar en schippersknecht en werd later de vader van de eerste scheepstimmerman Johannes van der Rijken.
3 dochters en hun moeder.
Bartholomeus, de oudste zoon van Johannes en Maria, geboren in 1800 was van beroep dagloner en zeilmaker. Hij huwde met Cornelia Swaans geboren te Raamsdonk. Hun oudste zoon, geboren in 1832, werd Johannes genoemd. Deze Johannes huwde in 1866 met Johanna van Diem geboren te Waalwijk. Hij werd evenals zijn grootvader schipper.
Op 2 mei 1868 laat ene Jan (Johannes) van der Rijken uit Waspik zijn schip op de helling draaien of winden bij Jan Adriaan Ruijtenberg, zoals te zien in een werf- of reparatieboek van Jan Adriaan.
Deze Jan van der Rijken is de oudste zoon van Bartholomeus (de zeilmaker) van der Rijken.
Dit schip was tot 20 juni op de scheepstimmerwerf. Gezien het gebruikte hout was het een behoorlijke reparatie, onder andere een nieuwe knie en bolder.
Jan kocht ook nog een nieuwe vlieger, dit is een bijboot voor de grotere rivierschepen.
Van 10 tot 16 oktober hetzelfde jaar was hij weer op de scheepstimmerwerf.
De totale kosten bedroegen 270,05 gulden.
Hij betaalde direct op rekening 125 gulden
23 augustus 1868 50 -
April 1869 25 -
Juni 1869 50 -
Oktober 1870 60 -
Totaal 310 gulden
Die 40 gulden teveel zal wel intrest zijn geweest. Die bedroeg meestal 5% per jaar.
Willem, de tweede zoon van Johannes en Maria werd geboren op 5 februari 1804 en was in 1828 schippersknecht. Hij huwde in 1836 met Sibilla Kipping geboren in Oosterhout in 1814. Hun oudste zoon Johannes, werd geboren op 9 februari 1837 te Waspik. Deze Johannes werd scheepstimmerman evenals zijn broer Marinus geboren 22 februari 1839. Samen zijn ze houten schepen gaan bouwen en repareren. Dit zullen waarschijnlijk meest aken zijn geweest.
Johannes wordt in diverse akten scheepsbouwmeester genoemd evenals Marinus, die wordt echter ook scheepsslijter en scheepssloper genoemd.
Er is van deze scheepstimmerwerf geen archief. Ook is niet bekend waar Marinus eerder heeft gewerkt.
Marinus huwde op 14 februari 1867 Maria Catharina Fens geboren te Dongen 9 december 1840. Hij overleed in Waspik op 21 oktober 1899. Marinus en Maria kregen een groot aantal kinderen waar echter geen scheepmakers bij waren.
Hun 10e kind Cornelis geboren 31 december 1882 werd schipper. Hij huwde op 12 november 1912 te Made met Petronella van der Vaart geboren 11 februari 1881. Haar vader, Franciscus, was ook schipper.
Cornelis liet in 1912 een ijzeren sleepschip, genaamd “Nelly”, bouwen bij de Gebroeders van der Rijken. Dit schip was lang 49,90 meter, breed 6,60 meter en 538 ton.
foto van het sleepschip "Nelly"
Johannes is, in hetzelfde jaar dat hij de scheepstimmerwerf kocht, op 28 april 1866 gehuwd met Maria Schalken en gaat nabij de werf Dijkje C74 te Waspik wonen. Johannes en Maria kregen 10 kinderen. Zeven zijn al op jonge leeftijd overleden.
Dochter Sibilla geboren 11 april 1876 huwde met Johannes Cornelis Snijers van beroep schipper, zoon van Barthelomeus Snijers eveneens schipper, beiden uit Raamsdonk.
De zonen Wilhelmus Marinus geboren 20 januari 1870 en Nicolaas geboren 9 januari 1869 werden beiden scheepstimmerman.
In het jaar 1885 was er in Waspik een tentoonstelling van de plaatselijke nijverheid en kunstnijverheid. Er was onder andere te zien een bootje met kunstig zaagwerk van de jonge broers Wim en Nico van der Rijken. Ook was er een zeilbootje van Hubert Werther, een plaatselijke scheepmakersknecht.
Nicolaas bleef ongehuwd en woonde vermoedelijk van 1920 tot 1938 in C54 en C57, dus in de buurt van de scheepstimmerwerf. In 1938 is hij naar het gasthuis vertrokken, wat wij tegenwoordig een verzorgingstehuis noemen, waar hij is overleden.
Willem huwde op 13 mei 1903 met Maria Adriana Poppelier die geboren werd op 27 mei 1879 te Uerdingen in Duitsland. Zij was een dochter van Thomas Adrianus Poppelier, schipper, en Johanna Adriana Verschuren. Willem was vrijgesteld van militaire dienst.
document militaire dienst
Zij kregen twee dochters en drie zonen. De oudste zoon, Johannes geboren 28 februari 1904, ging bij zijn vader op de werf werken. In 1926 is deze Johannes in dienst bij de firma Ruijtenberg. In dat jaar werd hij namelijk opgegeven bij de arbeidsinspectie om een cursus EHBO te volgen. Hij stond te boek als ijzerwerker.
In 1938 is hij naar Dordrecht verhuisd en kwam terecht bij de firma Hoebee, een scheepsbouwwerf waar hij werfbaas werd.
De andere twee zonen van Willem waren Thomas geboren in 1906 en Nicolaas geboren in 1907. Nicolaas is jarenlang onderwijzer geweest op de jongensschool in Waspik.
De dochters waren Johanna geboren in 1905 en Maria geboren in 1909.
Kinderen Willem van der Rijken.
Johannes, de zoon van Willem bouwde een model van een stoomsleepboot.
De originele boot, genaamd “Sante Maria”, werd gebouwd te Hardinxveld voor schipper Suijkerbuik. Het model is nog in het bezit van de familie Suijkerbuik.
Model stoomsleepboot met Willem en dochter.
Tot zover een beknopte geschiedenis van de familie van der Rijken waarin de afkomst van de scheepmakers wordt besproken. Hieruit blijkt dat de voorouders al voeren met houten zeilschepen. De scheepmakers Johannes en Marinus kwamen al vroeg, toen ze nog kind waren met deze schepen in contact.