Welkom op de website van Heemkundekring 'Op 't Goede Spoor' te Waspik

Wij maken een reis door de geschiedenis van Waspik, een reis in etappes waarbij telkens een tijdsbeeld beschreven wordt

.Dit wordt etappe 11.

Na het vervullen van onze verplichtingen vervolgen wij de reis weer.

Einde aan de Franse overheersing, een koninkrijk.

In oktober 1813 leed Napoleon een beslissende nederlaag bij Leipzig, waar de geallieerde legers oprukten. De maanden daarop heroverden Pruisen en Russische kozakken de Nederlandse provincies waar reeds een Oranjegezinde beweging gaande was. De prins van Oranje, die op 30 november terugkeerde, werd Koning Willem I, vorst van de Nederlanden, bestaande uit Nederland, België en Luxemburg.

De Kozakken (foto uit eind 19e eeuw) waren in december 1813 tot aan Raamsdonk genaderd. Een afdeling legerde zich in Raamsdonksveer doch de hoofdmacht rukte verder op naar Breda, De achtergebleven kozakken trokken op naar Geertruidenberg en namen de stad in. Inmiddels was Breda ook gevallen. Voortdurende krijgshandelingen waren de oorzaak dat Waspik weer tal van transporten en legerdiensten moest verzorgen. Nagenoeg alle paarden deden dienst voor het vervoer van militaire goederen. Men moest bijspringen met allerlei goederen en Waspik zond zelfs twee kooksters ter verzorging van de keuken van de kozakken in Raamsdonksveer. Van begin december 1813 tot half maart 1814 passeerden of overnachtten in Waspik naar schatting 20.000 geallieerde militairen. Ter dekking van de aanzienlijk gestegen dorpsuitgaven stelde het dorpsbestuur voor de lasten over de inwoners om te slaan. Enkele gegoede ingezetenen besloten echter renteloze voorschotten aan de gemeente te verstrekken ter betaling van de leveranciers. De meeste oorlogslasten over de jaren 1813 – 1815 werden later van rijkswege terugbetaald.

Met uitzondering van de periode van de afscheiding van België (1813 – 1839) zou het land niet meer door oorlog geplaagd worden, al wil dat niet zeggen dat we tot 1940 er niets van merkten. Eindelijk kon een periode van steeds terugkerende oorlogen en bijkomende ellende van plunderingen en verplichte vorderingen afgesloten worden.  

Waspik voortaan Noord-Brabant

Na de Franse inlijving behoorde de Langstraat tot de nieuwe provincie Noord-Brabant. Voor de dorpen was het reglement van het platteland van kracht. Daarin werd de wijze van benoemingen en het bestuur geregeld. Schout Cornelis Hendrik Schoenmakers werd in 1821 tot burgemeester van Waspik benoemd. De nieuwe raad telde 10 raadsleden die door Gedeputeerde Staten benoemd werden. Gedurende de negentiende eeuw werd het dorpsbestuur bepaald door de burgemeester. Veelal werd het ambt van burgemeester in Waspik gecombineerd met dat van gemeentesecretaris.

In 1851 was de Gemeentewet van kracht geworden, hetgeen onder meer inhield een democratisering van het bestuur op het platteland. Voortaan werd de raad rechtstreeks door de bevolking gekozen. Waspik kreeg dan ook de eerste door het volk zelf gekozen gemeenteraad met zeven raadsleden en twee wethouders. Burgemeester en wethouders vormden het gemeentebestuur en de gemeenteraad stemde over de voorgestelde maatregelen en controleerde het beleid. De burgemeester werd door de overheid benoemd. Aanvankelijk was het stemrecht nog wel afhankelijk van de mate waarin men bijdroeg aan de belastingen. Deze  drempel werd echter steeds verder verlaagd en bij grondwetswijziging van 1917 kregen alle mannen het actief en passief stemrecht. Vrouwen werd hierbij alleen het passief stemrecht toegekend. Zij moesten nog twee jaar wachten alvorens ook zij het actief stemrecht kregen.

Kort voor 1900 had het inwonertal van Waspik de 3000 inwoners bereikt. Daarom mocht de raad uitgebreid worden van zeven naar elf leden. Eind negentiende, begin twintigste eeuw begonnen zich politieke partijen te formeren. Niet alleen landelijke partijen bepaalden de politiek later droegen ook plaatselijke, persoonsgebonden lijsten hun steentje bij aan het te vormen beleid.

Nu we daadwerkelijk wat te kiezen hebben is het zaak dat we ons toch enigszins verdiepen in de plannen rond het te voeren gemeentelijk beleid. Daarom pauzeren we een alvorens onze reis te vervolgen.
 

Terug naar het overzicht