Welkom op de website van Heemkundekring 'Op 't Goede Spoor' te Waspik

Wij maken een reis door de geschiedenis van Waspik, een reis in etappes waarbij telkens een tijdsbeeld beschreven wordt.

Dit wordt etappe 14.

De zomer is voorbij en we hebben voldoende gelegenheid gehad om te genieten van al het moois wat de omgeving biedt. Nu wordt het tijd om onze reis te vervolgen.

De twintigste eeuw was met veel elan begonnen. Nieuwe ontwikkelingen dienden zich aan en vernieuwingen werden ingezet. Het leven bruiste. Totdat, na de moord op de kroonprins en prinses van Oostenrijk – Hongarije op 28 juni 1914 in Serajewo de hel losbarstte. Duitsland verklaarde de oorlog aan Rusland en vervolgens aan Frankrijk. Toen de Duitsers daarop België binnentrokken en bijna compleet onder de voet liepen, met als dieptepunt de slagvelden aan de Yper en bij Verdun, toen raakte Groot Brittanië  ook in oorlog.

De Eerste Wereldoorlog

Op 1 augustus kondigde Nederland een algemene mobilisatie af waardoor de gevolgen van de oorlog ook in ons land voelbaar waren. We bleven dan wel neutraal maar we waren natuurlijk geen eiland in een brandend Europa. Ook in Waspik kon men de gevolgen van de oorlog aan den lijve ondervinden. Een groot deel van de mannelijke bevolking moest in dienst. Er werden wel veel verzoeken om vrijstelling ingediend onder andere van boeren die hun bedrijf niet in de steek konden laten, maar ook van allerlei andere kostwinners. Deze verzoeken werden echter bijna nooit gehonoreerd.

Vanwege de Duitse opmars door België waren duizenden Belgen op de vlucht geslagen, de Nederlandse grens over op zoek naar veiligheid. Aanvankelijk leek het voor Waspik wel mee te vallen, maar begin oktober kwamen er uit Mechelen ’s nachts 94 vluchtelingen en later nog eens 160 uit Antwerpen en omgeving. De mensen werden ondergebracht in de oude gemeenteschool, de harmonie zaal en de bewaarschool bij de zusters. Al snel bleek het aantal vluchtelingen te zijn opgelopen tot 290. Begin november was een derde deel van de vluchtelingen al weer teruggegaan naar hun vaderland of naar elders vertrokken. De zorg voor hen was echter niet voorbij. De nog aanwezige vluchtelingen waren totaal berooid en dus overgeleverd aan de zorg van de medemensen.
De jongeren gingen hier naar school. De meisjes volgden onderwijs bij de zusters op de meisjesschool. Omdat de jongens niet bij de meisjes in de klas mochten zitten werd voor hen anderhalve dag vrij gemaakt waarin ze apart les kregen. In de loop der tijd werden de vluchtelingen ook wel tegen een vergoeding bij particulieren ondergebracht. Toen op 11 november 1918 de wapenstilstand was gesloten konden sommigen nog niet terugkeren en zelfs in 1919 waren nog enkele vluchtelingen in Waspik achtergebleven.

 Kinderen en leraren van de Belgische school in 1917

Toch was het niet enkel kommer en kwel tijdens de mobilisatie. Er waren bedrijfstakken in het dorp die behoorlijk profiteerden van de situatie. Hooi en stro leverde goed geld op en ook de leerlooierijen deden goede zaken. De prijzen van het vee waren hoog. Daarentegen stond dat heel veel paarden gevorderd werden voor militaire doeleinden.

Wat echter de mensen veel meer grof was dat de scheepvaart door de mobilisatie kwam stil te liggen wat dramatische gevolgen had voor iedereen die aan de haven en op de werven werkte. Door de schaarste op allerlei gebied kwamen veel mensen in de problemen. De regering probeerde via de Distributiewet in 1916 de voorziening van dagelijkse levensbehoeften wel te reguleren maar dat bleek geen succes. Veel mensen moesten dan ook een beroep doen om hulp bij allerlei instanties.

Het einde van de Eerste Wereldoorlog bracht bij de mensen niet het feestelijk gevoel dat zou moeten. De Spaanse griep was op haar hoogtepunt en maakte, ook in Waspik, veel slachtoffers. De sfeer was niet zodanig dat mensen in de stemming waren om feest te vieren.

De Tweede Wereldoorlog, de wereld staat in brand

In Waspik begon deze na twee dagen in bange spanning op Pinksterzondag, 12 mei 1940. Gemotoriseerde Duitsers reden door het dorp richting Raamsdonksveer en ook Duitse soldaten op de fiets trokken het dorp binnen. Er ontstond een nogal grimmige toestand waardoor een inwoner om het leven kwam. Ook werd bekend dat een inwoner een paar dagen eerder was gesneuveld aan de Maaslinie in Limburg.

T

Tekst van de grafsteen op het kerkhof naast de H.Theresiakerk: Arnoldus Verschuren, Geb te Waspik 11 Febr 1919 Gesneuveld voor het Vaderland 10 Mei 1940 Te Horn (L)

De eerste jaren leek het gewone leven in het dorp door te gaan. Men werkte aan de havenbeschoeiing en de ruilverkaveling in Bovenkerk vorderde gestaag. Inwoners moesten een legitimatie- en later een persoonsbewijs aanschaffen.

Op de scheepswerf werden schepen ‘gekopt’ om als landingsvaartuig op de Engelse kust te kunnen landen, waar het overigens nooit van gekomen is. Maar hoe langer de oorlog duurde, hoe nijpender de schaarste aan voedsel en kleding werd. Steeds meer werd door de Duitsers gevorderd. Mensen gingen in het verzet; er werden nieuwe persoonsbewijzen gemaakt. Oorlogsgeld, bonnen en stamkaarten maakten deel uit van het dagelijks leven. Het enige Joodse gezin dat in Waspik woonde, week in het najaar van 1942 uit naar Brussel.

En dan de bevrijding. Eindelijk

Na Dolle dinsdag (5 september 1944) deden de wildste geruchten de ronde over een op handen zijnde bevrijding. Antwerpen was al bevrijd en het zou dus maar een kwestie van een paar dagen zijn. Helaas, pas eind oktober was het eindelijk zover. Enkele weken daarvoor, 28 september en 5 oktober, bombardeerden Engelse vliegtuigen nog de scheepswerf van Ruytenberg waar in opdracht van de Duitsers een schip verbouwd was. Vier burgers kwamen daarbij om het leven. Oktober 1944 bracht Waspik eindelijk de lang verwachte bevrijding. Op de 28^e oktober besloten de Duitsers om zeven uur ’s avonds kun 15^e leger over de Maas terug te trekken. Zondag, 29 oktober, tegen de avond stond in de Spoorstraat nog Duits geschut opgesteld. Vanuit het zuiden kwam een Britse tank en op het moment dat deze naderde trof het Duitse geschut doel. Drie inzittenden van de tank sneuvelden.

Onze bevrijders poseerden voor deze foto

Eindelijk, maandag de 30^e oktober, kwam de bevrijding door de ‘Black Watch’ (de Schotten). De Duitsers hadden onder de bruggen in het dorp munitie verstopt. Het verzet gelukte het om onder een van de bruggen de lading tijdig onklaar te maken. De andere brug werd door de Duitsers opgeblazen. Later die dag vielen bij schermutselingen nog zwaar gewonden en waren er slachtoffers te betreuren.

Hoewel het Zuiden bevrijd was, de ellende was nog niet voorbij. De winter was streng, het dorp lag in de frontlinie. Maandenlang waren er beschietingen. Enkele dagen voor kerstmis werd de situatie dreigend. Duitsers probeerden vanuit het land van Altena de Bergse Maas terug over te steken. Tientallen soldaten aan beide zijden sneuvelden daarbij en er waren honderden gewonden. Toen begin mei 1945 de capitulatie bekend werd kon op 5 mei eindelijk in heel Nederland de bevrijding gevierd worden. In Waspik werd dat zes weken later uitbundig gedaan. Op 20 juni trok een grote optocht van wagens en groepen mensen die allerlei taferelen uitbeeldden door het dorp. Ter nagedachtenis aan alle slachtoffers van oorlogsgeweld is in 2004 een monument in het dorp geplaatst.

Aangezien ook wij uitbundig feest hebben gevierd, is dit een reden om onze reis even te onderbreken om tot rust te komen.
 

 Terug naar het overzicht